Nowa Góra leży na Wyżynie Krakowskiej
(część północna), w subregionie geomorfologicznym Płaskowyżu Ojcowskiego
zwanego też Płytą Ojcowską. W części zachodniej Płaskowyżu przeważają
najstarsze w okolicy Krzeszowic utwory dewońskie (Dębnik), karbońskie (wiele
różnych), permskie (skały wylewne) oraz triasowe (dolomity). Skały okresu
triasowego, ery mezozoicznej (225-193 milionów lat temu) pokrywają
północno-zachodnią część okolic Krzeszowic. Okres ten reprezentowany jest tu
przez różne warstwy i typy skał, nie zawsze jednak dokładnie rozpoznane i
zbadane. Największe znaczenie mają dolomity kruszconośne, powstałe w środkowej
epoce tego okresu, w wyniku wtórnego przeobrażenia wapienia muszlowego.
Występują w nich związki metali: ołowiu, srebra, kadmu, cynku, żelaza
(eksploatowane były w wielu miejscowościach nieraz już od średniowiecza,
głównie w północnej części terenu: Biała Góra, Paryż, Czerna, Psary, a także w
rejonach Nowej Góry oraz Ostrężnicy).
.
Ziemia posiada jeszcze wiele nieodkrytych tajemnic, niespodzianek, choć na pewno dużo zostało bezpowrotnie zniszczonych przez człowieka, nie zwracającego uwagi na wykopane odłupki, wióry, prymitywne narzędzia krzemienne (siekiery, toporki, rylce itp.), fragmenty skorup glinianych czy obrobionych kamieni. W czasie orki, robót polnych, prac melioracyjnych, komunalnych, budowlanych, czy innych przekształceń terenu, właściwie nikt nie zwraca uwagi na ewentualne znaleziska. Być może przy zwracaniu uwagi, nadzorze nad wykopami, wiele z nich nie było by zniszczonych. W wielu wypadkach powierzchniowe prace archeologiczne prowadzone szybko, niedokładnie, nie dają pełnego obrazu przeszłości – na terenach zamieszkiwania, przebywania ludzi z epoki kamiennej, brązu czy średniowiecza. Z pewnością bywa i tak, że niejeden człowiek kopiący ziemię napotyka na fragmenty archeologiczne, ale nie zdaje sobie z tego sprawy i stanowisko jest potem nieoznaczone. Również cmentarzyska są zagadką, którą mogą rozwiązać tylko naukowcy badający kości, szkielety, czy są to szczątki z prehistorycznych czasów, czy z przeszłości naszych przodków. Wiadomym jest bowiem, że nasi praojcowie nie zawsze byli grzebani na cmentarzu nowogórskim, ale również w różnych przypadkowych miejscach na terenach zamieszkiwania. Świadczą o tym zapisy w starych dokumentach parafialnych z lat 1748-1761 (ad agrilonem, ad occasum, ad aguilonem, ad orientem itp.), czyli wśród pól, skotnic, miejsc przypadkowych i pod miedzami. Wiemy to również z przekazów ustnych naszych przodków, czyli nie wszystkie odkopane kości to znaleziska archeologiczne.
W terenie około nowogórskim odnotowano następujące stanowiska archeologiczne: w Nowej Górze – dwa, Miękini – cztery, Ostrężnicy – dwanaście, Czernej – osiem i Filipowicach – szesnaście.
Nowa Góra – Ważne stanowisko z okresu neolitu na obszarze około jednego hektara, znajdujące się za „Sikorowskim” nad doliną i ścieżką prowadzącą do Ostrężnicy, na linii równoległej do szkoły (nad Kitami). Dalej za stanowiskiem są Szczotki i Księże Pole. Odnaleziono tu dwa fragmenty ceramiki i 20 odłupków (kultura lendzieńska). Jeśli tu była osada, to można wysnuć wniosek, że prarzeka Miękinka musiała mieć kiedyś początek blisko Ostrężnicy, bo ważną sprawą dla mieszkańców jak i dla ich zwierząt gospodarskich, był bliski dostęp do wody..
Inne stanowisko archeologiczne usytuowane jest na około jednym arze za Księżym Polem. Na śladach stanowiska osadniczego z epoki kamiennej znaleziono fragment rdzenia.
Miękinia – Stanowisko osady neolitycznej – kultury lendzieńskiej, nad starym łomem w Czantorii, w kierunku drogi szwedzkiej. Tutaj znaleziono jeden fragment półtylczaka. Jeżeli była tu kiedyś osada, to musiało też być źródło wody – woda obecnie wypływa poniżej stanowiska spod hałd klińca (z kierunku ścieżki prowadzącej w stronę obecnej miejscowości Nowej Góry).
Ostrężnica – Ślady osadnictwa z epoki kamiennej (dwa wióry krzemienne). Znajdują się one w kierunku Nowej Góry, od strony wsi Ostrężnica i Łanów. Być może są to tereny nowogórskie, przypisane w późniejszych czasach do leżących bliżej terenów należących do Ostrężnicy.
Filipowice – znaleziono tutaj ślad osadnictwa neolitycznego koło Stawisk – drapacz.
Ważniejsze i większe stanowiska archeologiczne w naszym regione, uwzględniane na mapach to: jedno stanowisko w Czernej, Nowej Górze, Ostrężnicy oraz Miękini (plus cmentarzysko)
Obszar, na którym powstawała Nowa Góra, kształtował się w różnych okresach geologicznych. Najstarszymi tworami występującymi na tym terenie są skały wylewne tzw. porfiry. Pochodzą one z ery paleozoicznej okresu permskiego. Porfiry wydobywało się z łomów w Miękini, gdzie duża płyta lawy porfirowej przecięta jest na dwa płaty doliną rzeki Miękinki. Procesy silnych paleozoicznych ruchów tektonicznych i związane z nimi objawy wulkanów zakończyły się przed górnym permem. Górny perm był dla tego terenu okresem intensywnie rozwijającej się erozji i zrównania całego obszaru. W triasie i jurze wytworzyły się na tym terenie wapienie. W Nowej Górze zalegały także duże pokłady rud cynkowo-ołowianych, ale niskoprocentowych. Obecnie złoża te nie istnieją, zostały wyeksploatowane. Wapienie tego obszaru kształtowały się z osadów pokrywających dno morza, którego wody zalały ten obszar na początku ery mezozoicznej.
Obszar Nowej Góry i okolic był kilka razy zalewany przez morze. W okresie jurajskim w morzu tym żyły liczne zwierzęta, posiadające szkielety i pancerze zbudowane z węglanu wapnia. One to gromadząc się przez szereg milionów lat na dnie morza, utworzyły pokłady wapienne.
Ląd odsłonięty po ustąpieniu morza jurajskiego uległ powtórnemu zalewowi w okresie kredowym, w którym osadziły się miękkie skały marglowe, zniszczone potem przez erozję. Po cofnięciu się tego zalewu, nastąpił długi okres lądowy, potem morze znowu zalało te obszary. Płynące spod lawy lodowej wody (fluwioglacjalne), osadziły na tym terenie duże ilości piasków. W kredzie teren ten był lądem. Twory tego okresu nie występują na obszarze Nowej Góry. Z wapieni triasowych i jurajskich wykształciły się gleby brunatne oraz bielicowe. Twory starsze ery paleozoicznej i mezozoicznej zostały w czwartorzędzie przykryte takimi tworami jak: glinki lessowe, gliny, żwiry, piaski fluwioglacjalne. Na tej czterowarstwowej pokrywie rozwija się gospodarka rolna, budowane są domy. Pozostałości tego okresu tworzą najbardziej zewnętrzny płaszcz osadów, pokrywający głębiej leżące starsze formacje, z których wykształciły się gleby brunatne oraz bielicowe. Piaski fluwioglacjalne (rzeczne-lodowcowe) stanowią dominujący typ osadów czwartorzędu, na znacznej części obszaru Nowej Góry. Ważnym i charakterystycznym osadem są glinki nawiane, czyli lessy. Stanowią one osad, związany z późną fazą ostatniego zlodowacenia ziem polskich. Lessy te tworzą pokrywę grubą na kilka metrów, rozprzestrzenioną pomiędzy dwoma rozległymi i pociętymi przez erozję płatami na wierzchowinach wzgórz, po obu stronach rowu krzeszowickiego jak również jego przedłużenia ku zachodowi.
Rzeźba terenu Nowej Góry (449 m n.p.m.) jest urozmaicona, jest on pofałdowany i
pagórkowaty. Centrum położone jest na wzgórzu, wzniesionym ok. 375-474 m n.p.m. Podobną rzeźbę terenu wykazuje także
najbliższa okolica, a przeciętne wzniesienie wynosi dla tego obszaru około 400 m n.p.m. Teren charakteryzuje się występowaniem
wierzchowin (starej powierzchni zrównania), nad które wznoszą się pojedyncze
góry świadki, tzw. „ostańce”. Powierzchnia zrównania została silnie
rozczłonkowana licznymi dolinami erozyjno-denudacyjnymi. Stok
przebiegający w kierunku północ – południe zalesiony jest modrzewiem.
Oddziela on Nową Górę od Miękini. Równolegle do niego, w odległości kilku
kilometrów, przebiega drugi stok, który oddziela tereny należące do Nowej Góry
od terenów czerneńskich i Czernej.
Polska leży w pasie klimatu umiarkowanego przejściowego. W naszym rejonie przyjmuje on cechy klimatu wyżynnego. Charakteryzuje się on sześcioma porami roku: przedwiośniem, wiosną, latem, jesienią, szarugą jesienną i zimą. Ze względu na wysokość nad poziomem morza, Nowa Góra posiada specyficzny klimat, podobny do klimatu górskiego. Charakteryzuje go późna wiosna oraz wcześniejsze przymrozki jesienne. Długość zalegania pokrywy śnieżnej wynosi około 80 dni. Opady na terenie Nowej Góry są duże, co razem z dużą wysokością nad poziomem morza odbija się na produkcji roślinnej tego terenu. Długość okresu wegetacyjnego jest dla tego obszaru nieco krótsza i wynosi 200 – 210 dni. Jego początek przypada na pierwsze dni kwietnia.
W okolicach Nowej Góry nie przepływa żadna większa rzeka. Rzeczki i potoczki są małe, mają jednak dla ludności tego obszaru duże znaczenie. Zasilają one dopływy Wisły. Od wschodu i południowego-zachodu teren i okolica Nowej Góry są odwadniane przez Miękinke i Czernkę. Rzeki te są dopływami Rudawy, która jest zlewnią dla omawianego obszaru. Głębokość zalegania poziomu wód gruntowych waha się od kilku do kilkudziesięciu metrów w głąb. U podnóży stoków występują bogate w wodę źródła. Źródła ze stoku w pobliżu Miękini zasilają w wodę Nową Górę oraz Miękinię, zaś ze stoku w pobliżu Czernej – wioskę Czernę. Filipówka zwana także Cudową powstaje z dwu strug: zachodniej, wytryskującej na granicy Psar i Nowej Góry, na pd-wsch zboczu Ostrońskiej Góry (481 m npm) i wschodniej, mającej źródło między Górnym i
Dolnym Paryżem. Płynąc dalej na terenie Filipowic, zasilana strumykami
(Dulówka, Eliaszówka) dociera po 10 km od Krzeszowic, odkąd przyjmuje nazwę Krzeszówki, w
Rudawie zmienia nazwę na Rudawa i pod klasztorem zwierzynieckim w Krakowie
uchodzi do Wisły.
Na terenie Nowej Góry występują następujące typy i gatunki gleb:
1. gleby bielicowe, wytworzone z lessów oraz piasków wodnolodowcowych
2. gleby brunatne, także wytworzone z lessów oraz piasków wodnolodowcowych
3. rędziny jurajskie mieszane z materiałem lessowym oraz piaskami fluwioglacjalnymi.
Gleby bielicowe charakteryzują się występowaniem poziomu o zabarwieniu jasnoszarym lub szaro-popielatym. Występują na płaskich wierzchowinach Nowej Góry i Miękini. Gleby brunatne charakteryzują się występowaniem pod poziomem orno-próchniczym poziomu brunatnienia o zabarwieniu intensywnie brunatnym. Można je spotkać głównie w Nowej Górze i Miękini, na łagodnych stokach, w dużych, zwartych kompleksach. Rędziny występują w warstwie ornej, mieszane z otaczającym ten teren materiałem lessowym lub piaskami, spotykane fragmentarycznie na całym obszarze nowogórskim, na odsłoniętych wierzchowinach.
W okolicach Nowej Góry występuje bór szpilkowy, z ogromną przewagą sosny nad innymi gatunkami iglastymi. Jest to sośnina przejrzysta, a nawet świetlista, z występującą obficie w runie borówką czernicą, borówką brusznicą i płatami mchu rokitnika, a w miejscach nasłonecznionych z łanami wrzosu oraz porostami z rodzajów chrobotka i płucnicy. Miejscami pojawia się też w nich runo trawiaste. Do runa leśnego należą również grzyby, najpospoliciej tu występujące to: maślaki, koźlaki. podgrzybki, opieńki, kurki i rydze, jak również inne grzyby, tzw. „trujące”.
Wczesną wiosną w lesie zakwitają pierwiosnki, przylaszczki, fiołki. Często, chociaż niezbyt obficie, w borze tym występuje świerk, rzadziej – przeważnie na skrajach – gatunki liściaste, np. brzoza brodawkowata, jarząb pospolity i dąb bezszypułkowy. Z krzewów: głóg jedno- i dwuszyjkowy, jeżyny.
Na miedzach i polach spotyka się zioła lecznicze, np. babkę wąskolistną, bratka polnego, ziele dziurawca, bławatki, krwawnik, macierzankę, rumianek, podbiał, skrzyp. Na nieużytkach rolnych rośnie żarnowiec, berberys pospolity, goździk polny, dziewięciosił bezłodygowy.
Dzisiejszy stan świata zwierzęcego jest tylko słabym śladem jego świetności. Wśród ssaków owadożernych wymienić należy jeża europejskiego. Rząd nietoperzy reprezentuje gacek wielkouchy, żyje tu również najmniejsza z krajowych gatunków myszy – badylarka. Na drzewach można spotkać wiewiórki. Z ssaków drapieżnych występują: kuna domowa, tchórz, łasica. Z rodziny psów stałym mieszkańcem lasów jest lis. Lasy zamieszkują także takie zwierzęta łowne jak: dzik, sarna, zając. Ptaki drapieżne reprezentują myszołów i jastrząb gołębiarz. Wśród pól i łąk żyją dość liczne stada kuropatw, bażantów i dzikich gołębi. Do ptaków zespołów leśnych należy dzięcioł. Najliczniej jednak reprezentowane są ptaki wróblowate: wróbel, skowronek, wilga, drozd, sikorka. Częstymi gośćmi na naszych podwórkach są również wrona, gawron oraz kawka.
Początek dziejów tych ziem ginie w rojowisku różnych ludów, które tutaj przebywały. Do roku 993 historia jest niezbyt znana, na ziemiach tych miał panować Mojmir I, książę wielkomorawski, a odebrał mu ją Ziemowit. W 993 roku zdobył ją Bolesław II czeski, a w 999 roku Bolesław Chrobry (pokonując Bolesława III Rudego).W wyniku testamentu Bolesława Krzywoustego (1138 r.) stały się częścią składową krakowskiej dzielnicy senioralnej. W 1178 r. książę krakowski Kazimierz Sprawiedliwy przekazał m.in. księciu opolskiemu Mieczysławowi kasztelanię chrzanowską, która jednak wkrótce wróciła do ziemi krakowskiej. Gdy Władysław Łokietek zamienił księstwa na województwa, ziemia nowogórska należała do powiatu krakowskiego. Były to tereny królewskie, dopiero na przełomie XIV i XV wieku król Władysław Jagiełło nadał je Janowi z Tęczyna. Tęczyńscy władali nimi do połowy XVII wieku, potem przeszyły w rece kolejnych rodów. Aż do III rozbioru Polski (1795 r.) cały ten teren leżał w granicach państwa polskiego i był objęty powiatem krakowskim. Po III rozbiorze Polski okolice Nowej Góry należały do dystryktu olkuskiego, w ramach tzw. Galicji Zachodniej. W 1809 r. przyłączono je do departamentu krakowskiego, w granicach Księstwa Warszawskiego. Z kolei na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815 roku weszły w skład Wolnego Miasta Kraków (tzw. Rzeczpospolita Krakowska). W 1846 r. Rzeczpospolita Krakowska ponownie została wcielona do Austrii (Galicji), pod nazwą Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. ziemia nowogórska znalazła się w granicach Rzeczpospolitej, aż do wybuchu II wojny światowej (była ówcześnie w powiecie chrzanowskim). W czasie II wojny światowej przez Nową Górę przebiegała granica między Generalną Gubernią a Rzeszą (przysiółki Łany i Paryż były w Rzeszy, centrum Nowej Góry w GG). Dnia 18.01.1945 r. do Nowej Góry dotarły pierwsze jednostki Armii Radzieckiej. .
Od XII lub XIII wieku w wielu miejscowościach tego terenu, zwłaszcza w jego północnych rejonach, rozwijało się kopalnictwo kruszców, przeważnie rud ołowiu i żelaza oraz srebra. Największy rozkwit kopalnictwa rud nastąpił w XVI wieku, ale już w następnym – XVII - rozpoczął się wyraźny jego zanik, spowodowany wyczerpywaniem się znanych zasobów rud, oraz niszczącymi gospodarkę kraju licznymi wojnami. Kolejny rozwój przemysłowy ówczesnego powiatu chrzanowskiego nastąpił w latach 1815 – 1846. W okolicach Psar, Ostrężnicy i Nowej Góry rozwinęło się górnictwo galmanu, z którego wytapiano cynk.
Ziemia posiada jeszcze wiele nieodkrytych tajemnic, niespodzianek, choć na pewno dużo zostało bezpowrotnie zniszczonych przez człowieka, nie zwracającego uwagi na wykopane odłupki, wióry, prymitywne narzędzia krzemienne (siekiery, toporki, rylce itp.), fragmenty skorup glinianych czy obrobionych kamieni. W czasie orki, robót polnych, prac melioracyjnych, komunalnych, budowlanych, czy innych przekształceń terenu, właściwie nikt nie zwraca uwagi na ewentualne znaleziska. Być może przy zwracaniu uwagi, nadzorze nad wykopami, wiele z nich nie było by zniszczonych. W wielu wypadkach powierzchniowe prace archeologiczne prowadzone szybko, niedokładnie, nie dają pełnego obrazu przeszłości – na terenach zamieszkiwania, przebywania ludzi z epoki kamiennej, brązu czy średniowiecza. Z pewnością bywa i tak, że niejeden człowiek kopiący ziemię napotyka na fragmenty archeologiczne, ale nie zdaje sobie z tego sprawy i stanowisko jest potem nieoznaczone. Również cmentarzyska są zagadką, którą mogą rozwiązać tylko naukowcy badający kości, szkielety, czy są to szczątki z prehistorycznych czasów, czy z przeszłości naszych przodków. Wiadomym jest bowiem, że nasi praojcowie nie zawsze byli grzebani na cmentarzu nowogórskim, ale również w różnych przypadkowych miejscach na terenach zamieszkiwania. Świadczą o tym zapisy w starych dokumentach parafialnych z lat 1748-1761 (ad agrilonem, ad occasum, ad aguilonem, ad orientem itp.), czyli wśród pól, skotnic, miejsc przypadkowych i pod miedzami. Wiemy to również z przekazów ustnych naszych przodków, czyli nie wszystkie odkopane kości to znaleziska archeologiczne.
W terenie około nowogórskim odnotowano następujące stanowiska archeologiczne: w Nowej Górze – dwa, Miękini – cztery, Ostrężnicy – dwanaście, Czernej – osiem i Filipowicach – szesnaście.
Nowa Góra – Ważne stanowisko z okresu neolitu na obszarze około jednego hektara, znajdujące się za „Sikorowskim” nad doliną i ścieżką prowadzącą do Ostrężnicy, na linii równoległej do szkoły (nad Kitami). Dalej za stanowiskiem są Szczotki i Księże Pole. Odnaleziono tu dwa fragmenty ceramiki i 20 odłupków (kultura lendzieńska). Jeśli tu była osada, to można wysnuć wniosek, że prarzeka Miękinka musiała mieć kiedyś początek blisko Ostrężnicy, bo ważną sprawą dla mieszkańców jak i dla ich zwierząt gospodarskich, był bliski dostęp do wody..
Inne stanowisko archeologiczne usytuowane jest na około jednym arze za Księżym Polem. Na śladach stanowiska osadniczego z epoki kamiennej znaleziono fragment rdzenia.
Miękinia – Stanowisko osady neolitycznej – kultury lendzieńskiej, nad starym łomem w Czantorii, w kierunku drogi szwedzkiej. Tutaj znaleziono jeden fragment półtylczaka. Jeżeli była tu kiedyś osada, to musiało też być źródło wody – woda obecnie wypływa poniżej stanowiska spod hałd klińca (z kierunku ścieżki prowadzącej w stronę obecnej miejscowości Nowej Góry).
Ostrężnica – Ślady osadnictwa z epoki kamiennej (dwa wióry krzemienne). Znajdują się one w kierunku Nowej Góry, od strony wsi Ostrężnica i Łanów. Być może są to tereny nowogórskie, przypisane w późniejszych czasach do leżących bliżej terenów należących do Ostrężnicy.
Filipowice – znaleziono tutaj ślad osadnictwa neolitycznego koło Stawisk – drapacz.
Ważniejsze i większe stanowiska archeologiczne w naszym regione, uwzględniane na mapach to: jedno stanowisko w Czernej, Nowej Górze, Ostrężnicy oraz Miękini (plus cmentarzysko)
Obszar, na którym powstawała Nowa Góra, kształtował się w różnych okresach geologicznych. Najstarszymi tworami występującymi na tym terenie są skały wylewne tzw. porfiry. Pochodzą one z ery paleozoicznej okresu permskiego. Porfiry wydobywało się z łomów w Miękini, gdzie duża płyta lawy porfirowej przecięta jest na dwa płaty doliną rzeki Miękinki. Procesy silnych paleozoicznych ruchów tektonicznych i związane z nimi objawy wulkanów zakończyły się przed górnym permem. Górny perm był dla tego terenu okresem intensywnie rozwijającej się erozji i zrównania całego obszaru. W triasie i jurze wytworzyły się na tym terenie wapienie. W Nowej Górze zalegały także duże pokłady rud cynkowo-ołowianych, ale niskoprocentowych. Obecnie złoża te nie istnieją, zostały wyeksploatowane. Wapienie tego obszaru kształtowały się z osadów pokrywających dno morza, którego wody zalały ten obszar na początku ery mezozoicznej.
Obszar Nowej Góry i okolic był kilka razy zalewany przez morze. W okresie jurajskim w morzu tym żyły liczne zwierzęta, posiadające szkielety i pancerze zbudowane z węglanu wapnia. One to gromadząc się przez szereg milionów lat na dnie morza, utworzyły pokłady wapienne.
Ląd odsłonięty po ustąpieniu morza jurajskiego uległ powtórnemu zalewowi w okresie kredowym, w którym osadziły się miękkie skały marglowe, zniszczone potem przez erozję. Po cofnięciu się tego zalewu, nastąpił długi okres lądowy, potem morze znowu zalało te obszary. Płynące spod lawy lodowej wody (fluwioglacjalne), osadziły na tym terenie duże ilości piasków. W kredzie teren ten był lądem. Twory tego okresu nie występują na obszarze Nowej Góry. Z wapieni triasowych i jurajskich wykształciły się gleby brunatne oraz bielicowe. Twory starsze ery paleozoicznej i mezozoicznej zostały w czwartorzędzie przykryte takimi tworami jak: glinki lessowe, gliny, żwiry, piaski fluwioglacjalne. Na tej czterowarstwowej pokrywie rozwija się gospodarka rolna, budowane są domy. Pozostałości tego okresu tworzą najbardziej zewnętrzny płaszcz osadów, pokrywający głębiej leżące starsze formacje, z których wykształciły się gleby brunatne oraz bielicowe. Piaski fluwioglacjalne (rzeczne-lodowcowe) stanowią dominujący typ osadów czwartorzędu, na znacznej części obszaru Nowej Góry. Ważnym i charakterystycznym osadem są glinki nawiane, czyli lessy. Stanowią one osad, związany z późną fazą ostatniego zlodowacenia ziem polskich. Lessy te tworzą pokrywę grubą na kilka metrów, rozprzestrzenioną pomiędzy dwoma rozległymi i pociętymi przez erozję płatami na wierzchowinach wzgórz, po obu stronach rowu krzeszowickiego jak również jego przedłużenia ku zachodowi.
Rzeźba terenu Nowej Góry (
Polska leży w pasie klimatu umiarkowanego przejściowego. W naszym rejonie przyjmuje on cechy klimatu wyżynnego. Charakteryzuje się on sześcioma porami roku: przedwiośniem, wiosną, latem, jesienią, szarugą jesienną i zimą. Ze względu na wysokość nad poziomem morza, Nowa Góra posiada specyficzny klimat, podobny do klimatu górskiego. Charakteryzuje go późna wiosna oraz wcześniejsze przymrozki jesienne. Długość zalegania pokrywy śnieżnej wynosi około 80 dni. Opady na terenie Nowej Góry są duże, co razem z dużą wysokością nad poziomem morza odbija się na produkcji roślinnej tego terenu. Długość okresu wegetacyjnego jest dla tego obszaru nieco krótsza i wynosi 200 – 210 dni. Jego początek przypada na pierwsze dni kwietnia.
W okolicach Nowej Góry nie przepływa żadna większa rzeka. Rzeczki i potoczki są małe, mają jednak dla ludności tego obszaru duże znaczenie. Zasilają one dopływy Wisły. Od wschodu i południowego-zachodu teren i okolica Nowej Góry są odwadniane przez Miękinke i Czernkę. Rzeki te są dopływami Rudawy, która jest zlewnią dla omawianego obszaru. Głębokość zalegania poziomu wód gruntowych waha się od kilku do kilkudziesięciu metrów w głąb. U podnóży stoków występują bogate w wodę źródła. Źródła ze stoku w pobliżu Miękini zasilają w wodę Nową Górę oraz Miękinię, zaś ze stoku w pobliżu Czernej – wioskę Czernę. Filipówka zwana także Cudową powstaje z dwu strug: zachodniej, wytryskującej na granicy Psar i Nowej Góry, na pd-wsch zboczu Ostrońskiej Góry (
Na terenie Nowej Góry występują następujące typy i gatunki gleb:
1. gleby bielicowe, wytworzone z lessów oraz piasków wodnolodowcowych
2. gleby brunatne, także wytworzone z lessów oraz piasków wodnolodowcowych
3. rędziny jurajskie mieszane z materiałem lessowym oraz piaskami fluwioglacjalnymi.
Gleby bielicowe charakteryzują się występowaniem poziomu o zabarwieniu jasnoszarym lub szaro-popielatym. Występują na płaskich wierzchowinach Nowej Góry i Miękini. Gleby brunatne charakteryzują się występowaniem pod poziomem orno-próchniczym poziomu brunatnienia o zabarwieniu intensywnie brunatnym. Można je spotkać głównie w Nowej Górze i Miękini, na łagodnych stokach, w dużych, zwartych kompleksach. Rędziny występują w warstwie ornej, mieszane z otaczającym ten teren materiałem lessowym lub piaskami, spotykane fragmentarycznie na całym obszarze nowogórskim, na odsłoniętych wierzchowinach.
W okolicach Nowej Góry występuje bór szpilkowy, z ogromną przewagą sosny nad innymi gatunkami iglastymi. Jest to sośnina przejrzysta, a nawet świetlista, z występującą obficie w runie borówką czernicą, borówką brusznicą i płatami mchu rokitnika, a w miejscach nasłonecznionych z łanami wrzosu oraz porostami z rodzajów chrobotka i płucnicy. Miejscami pojawia się też w nich runo trawiaste. Do runa leśnego należą również grzyby, najpospoliciej tu występujące to: maślaki, koźlaki. podgrzybki, opieńki, kurki i rydze, jak również inne grzyby, tzw. „trujące”.
Wczesną wiosną w lesie zakwitają pierwiosnki, przylaszczki, fiołki. Często, chociaż niezbyt obficie, w borze tym występuje świerk, rzadziej – przeważnie na skrajach – gatunki liściaste, np. brzoza brodawkowata, jarząb pospolity i dąb bezszypułkowy. Z krzewów: głóg jedno- i dwuszyjkowy, jeżyny.
Na miedzach i polach spotyka się zioła lecznicze, np. babkę wąskolistną, bratka polnego, ziele dziurawca, bławatki, krwawnik, macierzankę, rumianek, podbiał, skrzyp. Na nieużytkach rolnych rośnie żarnowiec, berberys pospolity, goździk polny, dziewięciosił bezłodygowy.
Dzisiejszy stan świata zwierzęcego jest tylko słabym śladem jego świetności. Wśród ssaków owadożernych wymienić należy jeża europejskiego. Rząd nietoperzy reprezentuje gacek wielkouchy, żyje tu również najmniejsza z krajowych gatunków myszy – badylarka. Na drzewach można spotkać wiewiórki. Z ssaków drapieżnych występują: kuna domowa, tchórz, łasica. Z rodziny psów stałym mieszkańcem lasów jest lis. Lasy zamieszkują także takie zwierzęta łowne jak: dzik, sarna, zając. Ptaki drapieżne reprezentują myszołów i jastrząb gołębiarz. Wśród pól i łąk żyją dość liczne stada kuropatw, bażantów i dzikich gołębi. Do ptaków zespołów leśnych należy dzięcioł. Najliczniej jednak reprezentowane są ptaki wróblowate: wróbel, skowronek, wilga, drozd, sikorka. Częstymi gośćmi na naszych podwórkach są również wrona, gawron oraz kawka.
Początek dziejów tych ziem ginie w rojowisku różnych ludów, które tutaj przebywały. Do roku 993 historia jest niezbyt znana, na ziemiach tych miał panować Mojmir I, książę wielkomorawski, a odebrał mu ją Ziemowit. W 993 roku zdobył ją Bolesław II czeski, a w 999 roku Bolesław Chrobry (pokonując Bolesława III Rudego).W wyniku testamentu Bolesława Krzywoustego (1138 r.) stały się częścią składową krakowskiej dzielnicy senioralnej. W 1178 r. książę krakowski Kazimierz Sprawiedliwy przekazał m.in. księciu opolskiemu Mieczysławowi kasztelanię chrzanowską, która jednak wkrótce wróciła do ziemi krakowskiej. Gdy Władysław Łokietek zamienił księstwa na województwa, ziemia nowogórska należała do powiatu krakowskiego. Były to tereny królewskie, dopiero na przełomie XIV i XV wieku król Władysław Jagiełło nadał je Janowi z Tęczyna. Tęczyńscy władali nimi do połowy XVII wieku, potem przeszyły w rece kolejnych rodów. Aż do III rozbioru Polski (1795 r.) cały ten teren leżał w granicach państwa polskiego i był objęty powiatem krakowskim. Po III rozbiorze Polski okolice Nowej Góry należały do dystryktu olkuskiego, w ramach tzw. Galicji Zachodniej. W 1809 r. przyłączono je do departamentu krakowskiego, w granicach Księstwa Warszawskiego. Z kolei na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815 roku weszły w skład Wolnego Miasta Kraków (tzw. Rzeczpospolita Krakowska). W 1846 r. Rzeczpospolita Krakowska ponownie została wcielona do Austrii (Galicji), pod nazwą Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. ziemia nowogórska znalazła się w granicach Rzeczpospolitej, aż do wybuchu II wojny światowej (była ówcześnie w powiecie chrzanowskim). W czasie II wojny światowej przez Nową Górę przebiegała granica między Generalną Gubernią a Rzeszą (przysiółki Łany i Paryż były w Rzeszy, centrum Nowej Góry w GG). Dnia 18.01.1945 r. do Nowej Góry dotarły pierwsze jednostki Armii Radzieckiej. .
Od XII lub XIII wieku w wielu miejscowościach tego terenu, zwłaszcza w jego północnych rejonach, rozwijało się kopalnictwo kruszców, przeważnie rud ołowiu i żelaza oraz srebra. Największy rozkwit kopalnictwa rud nastąpił w XVI wieku, ale już w następnym – XVII - rozpoczął się wyraźny jego zanik, spowodowany wyczerpywaniem się znanych zasobów rud, oraz niszczącymi gospodarkę kraju licznymi wojnami. Kolejny rozwój przemysłowy ówczesnego powiatu chrzanowskiego nastąpił w latach 1815 – 1846. W okolicach Psar, Ostrężnicy i Nowej Góry rozwinęło się górnictwo galmanu, z którego wytapiano cynk.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz