Jednym z cenniejszych zabytków nowogórskich są niewątpliwie księgi
miejskie Nowej Góry. Praktycznie są one nieznane, gdyż z jednej strony mało kto
do nich zagląda, jako że nie znajdują się one w Nowej Górze, lecz w Krakowie i
Wrocławiu, w dodatku nie są one zeskanowane i dostępne np. w internecie, a
korzystać z nich można tylko na miejscu. Kolejną trudnością jest fakt, że te
najstarsze księgi (a więc praktycznie połowa), pisane są w łacinie. Nawet
znając ten język, niejednokrotnie poszczególne zapisy trudno jest
„odszyfrować”. Tym niemniej, chcąc poznać dokładniej historię Nowej Góry i jej
„życie codzienne”, kiedyś należało by sięgnąć do tych ksiąg i wydobyć ukryte w nich historie na światło
dzienne.
Dziesięć ksiąg miejskich Nowej Góry znajduje się w Archiwum Państwowym w
Krakowie, jedna (najstarsza) w Bibliotece Ossolińskich we Wrocławiu. Nie
przeglądałem dokładnie wszystkich tych ksiąg, opieram się na danych powszechnie
dostępnych, z tego też względu poniższa „analiza” jest dość powierzchowna. Wynika
z niej jednak niezbicie, że w Nowej Górze w urzędzie miejskim nie była używana
tylko jedna księga, ale w różnych okresach było ich kilka, w których równolegle
dokonywano wpisy. Poniżej przedstawiam wstępne ustalenia.
Najstarszy wpis, który znamy,
został dokonany w roku 1499 i w tej księdze zapisy zostały doprowadzone do roku
1600. (Biblioteka Ossolińskich). Z kolei najstarszy wpis w księgach z archiwum
krakowskiego sięga roku 1552. Daje to nam następujący obraz.
1499 – 1551 wpisy w 1 księdze - 53 lata
1552 – 1557 w 2 księgach - 6 lat
1558 – 1600 3 -
43 lata
1621 – 1623 2 - 3 lata
1624 – 1640 1 -
17 lat
1641 z tego roku nie mamy żadnych
wpisów
1642 – 1676 1 - 35 lat
1677 2
- 1 rok
1678 – 1685 3
- 8 lat
1686 – 1692 2 - 7 lat
1693 – 1727 1 -
35 lat
1728 – 1741 2 -
14 lat
1742 – 1746 3 - 5 lat
1747 4
- 1 rok
1748 – 1790 3 -
43 lata
1791 – 1794 4
- 4 lata
1795 – 1796 3
- 2 lata
1797 2
- 1 rok
1798 3
- 1 rok
1799 – 1819 2 -
21 lat
1820 – 1821 1 wpisy kończą się w roku 1821 - 2 lata
Poszczególne księgi były prowadzone przez: 102 lata (Wrocław), 89 lat
(Kraków – ta księga i następne), 15, 66, 44, 20, 50, 118, 57, 29, 24 lata do
zaprzestania wpisów w 1821 r.
Poniżej zestaw ksiąg miejskich Nowej Góry
|
|
1978/II. „Liber sive regestrum acticationum civitatensium” w
Nowej Górze z lat 1499-1600.
|
|
|
Łac., pol. XV-XVI w. S. 638. Mf BN.
|
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
|
|||
Tak to
mniej więcej wygląda. Aby wyciągnąć jakieś konkretne wnioski, należało by
zapoznać się dokładnie z treścią wszystkich ksiąg, policzyć ile w każdej z nich
jest wpisów z konkretnych lat i czego te wpisy dotyczą. Jest to pewien problem,
gdyż – jak wspomniałem powyżej - księgi te nie są zeskanowane, w dodatku te
najstarsze księgi pisane są w łacinie – aby odczytać tekst, trzeba ją znać. Na
obecną chwilę jest to więc niemożliwe (koszt zeskanowania, to kilkadziąt
tysięcy wg cen archiwum i biblioteki, a samemu nie wolno nawet sfotografować
stron), tym niemniej sądzę, że temat ten wart jest zainteresowania.
Zagadką pozostaje rok 1641 – czyżby nie dokonano w nim żadnych wpisów?
Nowa Góra uzyskała prawa miejskie najprawdopodobniej w XIV wieku (po roku
1336, a przed 1367). Można więc założyć, że brakuje co najmniej jednej,
najstarszej nowogórskiej księgi miejskiej, pamiętając wszakże o tym, że nie od
razu po otrzymaniu praw miejskich, takowe prowadzono.
