Księgi miejskie Nowej Góry

   Jednym z cenniejszych zabytków nowogórskich są niewątpliwie księgi miejskie Nowej Góry. Praktycznie są one nieznane, gdyż z jednej strony mało kto do nich zagląda, jako że nie znajdują się one w Nowej Górze, lecz w Krakowie i Wrocławiu, w dodatku nie są one zeskanowane i dostępne np. w internecie, a korzystać z nich można tylko na miejscu. Kolejną trudnością jest fakt, że te najstarsze księgi (a więc praktycznie połowa), pisane są w łacinie. Nawet znając ten język, niejednokrotnie poszczególne zapisy trudno jest „odszyfrować”. Tym niemniej, chcąc poznać dokładniej historię Nowej Góry i jej „życie codzienne”, kiedyś należało by sięgnąć do tych ksiąg  i wydobyć ukryte w nich historie na światło dzienne.

   Dziesięć ksiąg miejskich Nowej Góry znajduje się w Archiwum Państwowym w Krakowie, jedna (najstarsza) w Bibliotece Ossolińskich we Wrocławiu. Nie przeglądałem dokładnie wszystkich tych ksiąg, opieram się na danych powszechnie dostępnych, z tego też względu poniższa „analiza” jest dość powierzchowna. Wynika z niej jednak niezbicie, że w Nowej Górze w urzędzie miejskim nie była używana tylko jedna księga, ale w różnych okresach było ich kilka, w których równolegle dokonywano wpisy. Poniżej przedstawiam wstępne ustalenia.

Najstarszy wpis, który znamy, został dokonany w roku 1499 i w tej księdze zapisy zostały doprowadzone do roku 1600. (Biblioteka Ossolińskich). Z kolei najstarszy wpis w księgach z archiwum krakowskiego sięga roku 1552. Daje to nam następujący obraz.

 1499 – 1551      wpisy w 1 księdze                                 - 53 lata

 1552 – 1557                 w 2 księgach                               -  6 lat

 1558 – 1600                     3                                              - 43 lata

 1621 – 1623                     2                                              -  3 lata

 1624 – 1640                     1                                              - 17 lat

 1641                  z tego roku nie mamy żadnych wpisów

 1642 – 1676                     1                                              - 35 lat

 1677                                 2                                              -   1 rok

 1678 – 1685                     3                                              -   8 lat

 1686 – 1692                     2                                              -   7 lat

 1693 – 1727                     1                                              - 35 lat

 1728 – 1741                     2                                              - 14 lat

 1742 – 1746                     3                                              -   5 lat

 1747                                 4                                              -   1 rok

 1748 – 1790                     3                                              - 43 lata

 1791 – 1794                     4                                              -   4 lata

 1795 – 1796                     3                                              -   2 lata

 1797                                 2                                              -   1 rok

 1798                                 3                                              -   1 rok

 1799 – 1819                     2                                              - 21 lat

 1820 – 1821                     1    wpisy kończą się w roku 1821  - 2 lata

   Poszczególne księgi były prowadzone przez: 102 lata (Wrocław), 89 lat (Kraków – ta księga i następne), 15, 66, 44, 20, 50, 118, 57, 29, 24 lata do zaprzestania wpisów w 1821 r.

  

   Poniżej zestaw ksiąg miejskich Nowej Góry

          

	1978/II. „Liber sive regestrum acticationum civitatensium” w Nowej Górze z lat 1499-1600.
	Łac., pol. XV-XVI w. S. 638. Mf BN.

29/121/0/-/138	[Księga miasta Nowej Góry]	1552-1640
29/121/0/-/139	[Spory przed Urzędem Nowej Góry oraz przyjęcia do prawa miejskiego]	1678-1692
29/121/0/-/140	[Księga miasta Nowej Góry]	1558-1623
29/121/0/-/141	Inscriptiones [miasta Nowej Góry]	1642-1685
29/121/0/-/142	Inscriptiones [miasta Nowej Góry]	1728-1747
29/121/0/-/143	Liber inscriptionum variarum venditionum inchoatus die decima quarta Aprilis anno Domini millesimo septingentesimo quadragesimo septimo [miasta Nowej Góry]	1747-1796
29/121/0/-/144	[Księga urzędu burmistrzowskiego, radzieckiego, ławniczego, wójtowskiego miasta Nowej Góry]	1677-1794
29/121/0/-/145	Ten protokuł zaczęty pisać w Nowej Górze anno 1742 przeze mnie Andrzeia Zabagłowicza pisarza tutejszego	1742-1798
29/121/0/-/146	Protokuł miasta Nowej Góry, w który zapisują się wszelkie tranzakciie w tym mieście przypadaiące zacząwszy od roku Pańskiego 1791	1791-1819
29/121/0/-/147	[Księga miasta Nowej Góry, zawierająca zeznania długów, kontrakty sprzedaży i kupna roli, placów itd., przyjęcia do prawa miejskiego, rachunki miejskie, testamenty itp.]	1798-1821

   Tak to mniej więcej wygląda. Aby wyciągnąć jakieś konkretne wnioski, należało by zapoznać się dokładnie z treścią wszystkich ksiąg, policzyć ile w każdej z nich jest wpisów z konkretnych lat i czego te wpisy dotyczą. Jest to pewien problem, gdyż – jak wspomniałem powyżej - księgi te nie są zeskanowane, w dodatku te najstarsze księgi pisane są w łacinie – aby odczytać tekst, trzeba ją znać. Na obecną chwilę jest to więc niemożliwe (koszt zeskanowania, to kilkadziąt tysięcy wg cen archiwum i biblioteki, a samemu nie wolno nawet sfotografować stron), tym niemniej sądzę, że temat ten wart jest zainteresowania.

   Zagadką pozostaje rok 1641 – czyżby nie dokonano w nim żadnych wpisów?

   Nowa Góra uzyskała prawa miejskie najprawdopodobniej w XIV wieku (po roku 1336, a przed 1367). Można więc założyć, że brakuje co najmniej jednej, najstarszej nowogórskiej księgi miejskiej, pamiętając wszakże o tym, że nie od razu po otrzymaniu praw miejskich, takowe prowadzono.