Sigillum Novi Montis - Pieczęć nowogórska

Pieczęć - 2017 r.

   Jednym z najcenniejszych zabytków nowogórskich jest pieczęć sądowniczo-miejska. Nie jest znana dokładna data jej powstania, powszechnie uważa się, że pochodzi ona z połowy XV wieku, (chociaż najstarszy znany mi jej odcisk pochodzi dopiero z 1621 r).

   Opierając się na danych pochodzących z innych miast pobliskiego Śląska, gdzie np. w Bytomiu lokowanym w 1254 r. najstarsza pieczęć pojawiła się w I połowie XIV wieku, w Pszczynie – lokacja koniec XIII wieku, pieczęć II połowa XIV w., Raciborzu – ok. 1217 – II połowa XIII w., Toszku – ok. 1307 r. - I poł. XIV w., Żorach – koniec XIII w. - II poł. XIV w. możemy przyjąć to datowanie za właściwe. Rzadko bowiem powstanie pieczęci następowało bezpośrednio po otrzymaniu przez dany ośrodek praw miejskich. Zwykle następowało to w przeciągu kilkudziesięciu – stu lat od czasu lokacji. (nota bene fakt ten potwierdza przypuszczenia o lokacji Nowej Góry jako miasta ok. 1350 roku, a nie w roku 1422). Im późniejsza była lokacja, tym czas pojawienia się pieczęci był krótszy, ale dotyczy to miast powstałych w XVI wieku (np. Tarnowskie Góry – lokacja ok. 1526 r. - pieczęć I połowa XVI w., Miasteczko Śląskie – 1561 – II połowa XVI w.) - w okresie tym pieczęcie były już w powszechnym użytku.

Odcisk pieczęci w wosku

   W Średniowieczu pieczęć miejska pojawiała się z chwilą zorganizowania samorządu miejskiego, gdy miasto miała kancelarię, która mogła wystawiać dokumenty. Zwykle pieczęć zawierała charakterystyczny dla miasta herb, a o tym jakie godło miało znajdować się w herbie decydował zwykle wójt lub rada miejska, rzadziej założyciel lub jego właściciel. Służyła ona do uwierzytelniania dokumentów, podkreślała jego rangę, a złamanie pieczęci unieważniało dokument.

Odcisk pieczęci w laku

                                               Po tym krótkim wprowadzeniu „historycznym” powróćmy do naszej pieczęci  nowogórskiej. Jest to pieczęć sądowniczo-miejska, co oznacza, że była ona używana zarówno przez sędziów nowogórskich, jak i radę miejską. Wydaje się, że powstała ona na potrzeby sądownicze, o czym mógłby świadczyć napis na otoku (legenda) - „Jurordical Sculentie” - Sędziowie Występku, a dopiero w latach późniejszych została przejęta również przez radę miejską. W jej centralnej części (godło) umieszczono wizerunek ściętej głowy Jana Chrzciciela, patrona Nowej Góry. Wykonana ona została w metalu, do naszych czasów nie zachował się uchwyt, a jej średnica to 32 mm.

   Używana ona była najprawdopodobniej od połowy XV wieku (czyli od momentu jej powstania) do co najmniej 1853 roku. Znamy niewiele dokumentów z jej odciskiem. Najstarszy znany mi  pochodzi z roku 1621 (forma opłatkowa) z dokumentu Andrzeja Tęczyńskiego, ostatni z 1853 r.(odbitka w tuszu).

Odcisk na dokumencie z 1621 r.

   Pieczęć przez wieki znajdowała się w ratuszu nowogórskim, w Nowej Górze najprawdopodobniej pozostała też, gdy w 1933 roku utraciliśmy prawa miejskie. Obecnie znajduje się ona w posiadaniu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krzeszowickiej. Kto, kiedy i dlaczego tam ją przekazał? - nie udało mi się tego ustalić.

Odbitka pieczęci w tuszu - rok 1853

   W 2005 roku dzięki uprzejmości ówczesnego prezesa Stowarzyszenia, p. Łukasza Skalnego udało mi się wykonać kilka zdjęć pieczęci, które niejednokrotnie publikowałem w swoich opracowaniach (również w internecie). Były one jednak niezbyt czytelne, dlatego też 25.07. spotkałem się z obecnym prezesem p. Zbigniewem Durczokiem i wykonałem kolejne zdjęcia oraz odciski pieczęci (serdecznie dziękuję za wyrażenie zgody i udostępnienie), które właśnie prezentuję.

Odcisk w tuszu z 2017 r.

   

 A swoją drogą... Może ten dowód naszej dawnej miejskości mógłby kiedyś wrócić na swoje właściwe miejsce???  Do Nowej Góry...